مسوولیت مدنی

اصطلاح مسوولیت مدنی درزبان حقوق کنونی نمایانگرمجموعه قواعدی است که وارد کننده ی زیان رابه جبران خسارت دیده ملزم میسازد.لازمه ی داشتن این مسوولیت اختیار است وانسان آزادوعاقل از پیامد کار های خویش آگاه ومسوول آن است.برمبنای این مسوولیت رابطه ی دینی بین زیان دیده ومسوول به وجود می آید.

درحقوق مسوولیت مدنی،چهره ی کیفری ومکافات دهنده ی کارهای ناصواب جای خود رابه جبران خسارت داده است ودر ایجاد این مسوولیت اراده ی طرفین حاکم نیست وحتی در مواردی که مسوول به عمد به دیگری زیان برساند،چون مقصودش اضرار است نه ایجاد دین برای خود،کار او را باید در زمره ی وقایع حقوقی شمرد زیرا مسوولیت مدنی هیچگاه نتیجه ی مستقیم عمل حقوقی نیست.

در قانون مدنی هیچگاه اصطلاح مسوولیت مدنی نیامده و نویسندگان به پیروی از فقه واژه ی ضمان را برای بیان این الزام حقوقی به کار میبرند.در حقوق انگلستان وبه طبع آن آمریکا اصطلاح مسوولیت با خطا وتقصیر در هم آمیخته ومسوولیت ناشی از خطا یا به اختصار نامیده میشود.وینفیلد درتعریف مسوولیت خطایی مینویسد:((مسوولیت خطایی دراثر نقص تکلیفی که قانون آن را مقرر کرده ایجاد میشود))که دراین تعریف ،سبب تعریف شده ودرانقادی که به آن واردشده گفته شده تعریف جامعی نیست

 مبانی ومنابع مسوولیت مدنی

قواعد مسوولیت مدنی در کشور ما آمیزه ای از قواعد اسلامی وقوانین اقتباس شده از غرب است.دراین قانون با این که نفوذ قواعد اروپایی آشکار است ولی عنوان ها واصطلاح ها وزیر بنا از فقه گرفته شده است که اساس کار راغصب واتلاف وتسبیب تشکیل داده وازلزوم تقصیر نامی برده نشده که قانون مدنی مصوب1339دقیقابرعکس این قانون است ودرآن قانون گذار درتنظیم مواد هیچ توجهی به قواعدفقهی نکرده است.

بااین وضع برای آشنایی بامبانی مسوولیت ناچار باید به پیشینه ی آن درفقه((به عنوان منبع قانون مدنی))ونظریه های تقصیر و ایجاد خطردرحقوق اروپایی((به عنوان منبع قانون1339))بررسی شود:

مسوولیت در فقه

1.قاعده ی لا ضرر

لزوم جبران ضررقدیمی ترین بنیانی است که درمسوولیت مدنی از دیربازبه جا مانده است ودر اسلام نیز قاعده ی((لاضرر))همین نقش راداردولی این قاعده درحقوق اسلام قلمروی گسترده تری ازمسوولیت مدنی به معنای مرسوم خودداردوفقیهان اسلامی ازآن به عنوان حکم محدود کننده ای استفاده کرده اند تاهرجاضرر نامشروع یا نامتناسبی از احکام ناشی شود از آن پرهیز کنند واین قاعده وسیله ای برای اجرای عدالت وتامین برابری سودوزیان ووسیله ی ایجاد تعادل درروابط اجتماعی واقتصادی است.